Son yıllarda çok kez dile getirilen obruklar ülkemizin geleceği açısından büyük problem teşkil edebilir. Obruklar hakkında insanlar pek çok soru soruyorlar. Bu sorulardan olan Obruk oluşumuna neden olan faktörler nelerdir? Obruk oluşumu nasıl engellenir? Sorularının cevapları haberimiz içerisinde yer alıyor.
Obruk oluşumuna neden olan faktörler nelerdir? Obruk oluşumu nasıl engellenir?
Obruk, yer altında kireçtaşı gibi eriyebilen kayaçların zamanla boşluklar meydana getirmesi ve bu boşlukların tavanlarının çökmesiyle oluşan karstik yer şekli. Obruklar, dikey bir şekilde derine doğru inen ve büyük bir bacayı andıran karstik kuyulardır. Obruklar, bir huni şeklinden daha çok, bir kazan biçimindedir.
Obruklar, bir oluşumun obruk olarak adlandırılması için şu şartları sağlaması gerekir: Taban seviyesi yükseltileri birbirinden farklı iki komşu havzanın varlığı. Türkiye’nin yeraltı sularının 3’te 1’ini barındıran Konya Havzası’nda 20’yi aşkın obruk bulunuyor. Bunlardan en meşhuru 300 m genişliği ve 145 m derinliğiyle Kızören obruğu. Merkez Karatay ilçesine bağlı Obruk kasabası da ismini ondan alıyor.
Obruklar iki farklı şekilde oluşabilir. Birincisi, eriyebilen kayaçlar topraktan sızan suyu çözerler ve kayaç içindeki boşluklar genişler ve toprakla doldurulur. Yeraltı suyu kayacı çözmeye devam ederken, toprak ortadan kalkar ve yamaç eğimi düşük, derinliği az olan çöküntüler bırakır. Komşu obruklar birleştiğinde ise çözünme vadileri adı verilen daha büyük, düzensiz, kapalı bir çöküntüler ağı oluşur.
İkincisi ise obruklar bir mağara tavanının çökmesi sonucu dik kenarlı bir krater şeklinde oluşabilir. Bu şekilde oluşan obruklar özellikle nüfusun fazla olduğu bölgelerde ciddi bir tehlike yaratır. Obrukların oluşması için karstik alanların bulunması dışında başka şartlar da vardır. Yeraltı su seviyeleri farklı iki havza bulunmalıdır.
Obruk, yer altı suyunun çekilmesi, yüzey suyunun yönlendirilmesi, yüzey suyunun yoğunlaştırılması, yapay göletler yapmak veya yeni su kuyuları açılması gibi insan faaliyetleri sonucu oluşabilir. Obruklar, Orta Anadolu Bölgesi’nde sıkça görülen bir doğa olayıdır. Konya’da obruklar; Karapınar, Karatay, Çumra, Selçuklu, Ereğli, Halkapınar ve Emirgazi ilçelerinde meydana gelir.
Bazıları volkanik bir mekanizma ile oluştuğunu düşünürken, bazıları ise insan aktivitesinin etkisiyle oluştuğunu savunur.
Obrukların tehlikeleri arasında şunlar sayılabilir:
- Yeraltındaki toprakların çökmesi
- Yeraltındaki madenların çözülmesi
- Yeraltındaki suyun kayması
- Yeraltındaki hava akışının bozulması
- Yeraltındaki sıcaklık farkının artması
- Yeraltındaki basınç farkının artması
- Yeraltındaki radyasyon seviyesinin artması
- Yeraltındaki kimyasal maddelerin yayılması
- Yeraltındaki biyolojik maddelerin yayılması
- Yeraltındaki insan sağlığına zarar vermesi
Obrukların tehlikelerini azaltmak için şu önlemler alınabilir:
- Yeraltında su kullanımını sınırlamak veya azaltmak
- Yeraltında maden kullanımını sınırlamak veya azaltmak
- Yeraltında hava akışını sağlamak veya iyileştirmek
- Yeraltında sıcaklık farkını azaltmak veya korumak
- Yeraltında basınç farkını azaltmak veya korumak
- Yeraltında radyasyon seviyesini kontrol etmek veya düşürmek
- Yeraltında kimyasal maddelerin yayılmasını engellemek veya azaltmak
- Yeraltında biyolojik maddelerin yayılmasını engellemek veya azaltmak
- Yer altına giren insanlara güvenlik önlemleri almak
