Artvin, Türkiye’nin kuzeydoğusunda, Karadeniz Bölgesi’nin Doğu Karadeniz Bölümü’nde bulunan bir ildir. Karadeniz’e kıyısı olan ve Gürcistan’la sınır komşusu olan Artvin, coğrafi ve kültürel açıdan farklı bir ilimizdir. İlin yüzölçümü 7.436 km² olup, 2022 yılı itibarıyla nüfusu 169.779 tir. Nüfusun %62,4’ü şehirlerde yaşarken, km² başına düşen insan sayısı 23’tür. İl merkezinin rakımı ise 530 m’dir.
Artvin, yeşil doğası, yüksek dağları ve gürül gürül akan nehirleri ile ünlüdür. İlde birçok milli park ve tabiat koruma alanı bulunmaktadır. Artvin, tarih boyunca birçok medeniyete ev sahipliği yapmıştır. İlde çok sayıda tarihi yapı bulunmaktadır. Artvin, kültürel açıdan da zengin bir ildir. İlde birçok farklı kültür bir arada yaşamaktadır. Artvin, ziyaretçilerine unutulmaz bir deneyim sunmaktadır.
Artvin'de 10 ilçe bulunmaktadır: Ardanuç, Borçka, Hopa, Merkez, Murgul, Şavşat, Arhavi, Yusufeli, Kemalpaşa ve Şavşat.
Artvin'in en huzurlu ve güvenli ilçesi hangisi?
Artvin’in dokuz ilçesi, dokuz belediyesi, 39 mahallesi ve 320 köyü vardır. İlçeler arasında nüfus bakımından en büyük olan Hopa’dır. Hopa, limanı, ticareti, turizmi ve ulaşımı ile ilin en gelişmiş ilçesidir. Nüfus bakımından en küçük olan ilçe ise Murgul’dur. Murgul, ormanları, madenleri ve doğal güzellikleri ile ilin en sakin ve huzurlu ilçelilerindendir.
Ardanuç
Ardanuç, Artvin ilinin bir ilçesidir. İl merkezine 39 km uzaklıktadır. Ardanuç, yeşil doğası, yüksek dağları ve gürül gürül akan nehirleri ile ünlüdür. İlçede birçok milli park ve tabiat koruma alanı bulunmaktadır. Ardanuç, tarih boyunca birçok medeniyete ev sahipliği yapmıştır. İlçede çok sayıda tarihi yapı bulunmaktadır. Ardanuç, kültürel açıdan da zengin bir ilçedir. İlçede birçok farklı kültür bir arada yaşamaktadır. Ardanuç, ziyaretçilerine unutulmaz bir deneyim sunmaktadır.
Ardanuç, tarih boyunca birçok medeniyete ev sahipliği yapmıştır. İlçede çok sayıda tarihi yapı bulunmaktadır. Ardanuç Kalesi, ilçenin en önemli tarihi yapılarından biridir. Kale, 5. yüzyılda inşa edilmiş 9. yüzyılda yenilenmiştir. İskender Paşa Camisi ilçenin diğer önemli tarihi yapılarından biridir. Cami, 16. yüzyılda inşa edilmiştir. Ardanuç Manastırları, ilçenin önemli kültürel miraslarıdır. Manastırlarda, Bizans ve Gürcü dönemlerinden kalma freskler bulunmaktadır.
Ardanuç, yeşil doğası, yüksek dağları ve gürül gürül akan nehirleri ile ünlüdür. İlçede birçok milli park ve tabiat koruma alanı bulunmaktadır. Ardanuç Milli Parkı, ilçenin en önemli milli parklarından biridir. Parkta, yaban hayatı, bitki örtüsü ve manzaralar çok güzeldir. Ardanuç Tabiat Koruma Alanı, ilçenin diğer önemli tabiat koruma alanlarından biridir. Alanda, yaban hayatı ve bitki örtüsü çok zengindir.
Ardanuç'un ekonomisi tarım, hayvancılık ve turizme dayalıdır. İlçede çok sayıda fabrika bulunmaktadır. Ardanuç'un en önemli geçim kaynağı turizmdir. İlçede her yıl milyonlarca turist ziyaret etmektedir.
Gezilecek yerler
Ardanuç'ta gezilecek yerler:
- Ardanuç Kalesi
- Ardanuç Ulu Camii
- Ardanuç Manastırları
- Ardanuç Çarşısı
- Ardanuç Karagözoğlu Şelalesi
- Ardanuç Milli Parkları
- Ardanuç Tabiat Koruma Alanları ( Cehennem Vadisi)
Ardanuç, Türkiye'nin en güzel ve kültürel açıdan zengin ilçelerinden biridir. İlçe, ziyaretçilerine unutulmaz bir deneyim sunmaktadır.
Borçka
Borçka, Artvin’in bir ilçesi ve merkezi olan bir yerdir. Gürcüce ve Gürcistan Lazcası’nda Borçh’a, Lazca’da ise Borçxa diye anılır. Eski ismi Porçha’dır. Bu ismin nereden geldiği tam olarak bilinmez ama, Gürcüce “porçhi” (çalılık, küçük orman) sözcüğünden gelmiş olabilir. Osmanlı zamanında Borçha diye yazılmıştır.
Borçka, Çoruh Nehri’nin kenarında, Nigali Vadisi’nde yer alır. Batum’dan Kars ve Erzurum yönüne giden yol buradan geçerdi. Ayrıca Çoruh’ta kayıkla taşıma yapılırken burası önemli bir iskeleydi.
Borçka ilçesi, Artvin ilinin kuzeydoğusunda yer alan bir ilçedir. Borçka, tarih boyunca birçok medeniyete ev sahipliği yapmıştır. İlçede çok sayıda tarihi yapı bulunmaktadır. Borçka, kültürel açıdan da zengin bir ilçedir. İlçede birçok farklı kültür bir arada yaşamaktadır. Borçka'nın nüfusu yaklaşık 30.000 kişidir.
Borçka ilçesinde tarihi yapılar çoktur. Kasabada iki kilise ve bir kale kalıntısı vardır. Kale kilisesi Borçka Kalesi’nin içindedir. Surlarla çevrilmiş tek nefli bir kilisedir. Ama yıkılmıştır. Kale ve kilise yanlış restore edilmiştir. Opuca mahallesindeki köy kilisesi de tek nefli bir kilisedir. Apsisi doğuda değil batıdadır. Borçka Kalesi Çoruh Nehri ile Çhala Dresinin birleştiği yerdedir. Kale de yanlış restore edilmiştir. Kalede benzin istasyonu vardır.
Borçka ilçesinde başka kilise ve kale kalıntıları da vardır. Bazıları tam yıkılmış, bazıları kalmıştır. Ebrika Kilisesi, Arhva köy kilisesi, Bagini köy kilisesi, Dampali köy kilisesi, Deviskeli köy kiliseleri, Nigia köy kilisesi, Thilazori köy kilisesi, Kvintavli köy kilisesi, Trapeni köy kilisesi, Heba köy kiliseleri, Akria köy kiliseleri bunlardandır. Borçka Kalesi haricindeki kaleler ise Thlazori Kalesi, Makreti Kalesi, Mindieti Kalesi ve Hertvisi Kalesi’dir.
Borçka ilçesinde 19. yüzyılda yapılmış camiler de vardır. Muratlı Camisi, Camili Camisi, Fındıklı Camisi, Çavuşlu Camisi ve Düzköy Camisi bunlardan bazılarıdır.
Murgul
Murgul, 1955 yılına kadar sadece bir akarsu, vadi ve nahiye ismiydi. Murgul kasabası, Damar köyünün Aduça (Adaklı) ve Küre köyünün Aşağı Küre mahallelerinin birleşmesiyle oluşturuldu. Aduça, Murgul Vadisi’nde bulunan yerleşimlerden biriydi ve 1890’ların başında Gürcü tarihçi Zakaria Çiçinadze tarafından gezilmişti. Çiçinadze, Gürcüce yazdığı kitabında bu köyü Aduça (ადუჩა) olarak anmıştı. Çiçinadze’ye göre bu köy, Murgul vadisindeki 28 Gürcü köyünden biriydi. Gerçekten de 1922 yılında Artvin livasında yapılan nüfus sayımında Murgul nahiyesinin köyleri ”İslam-Gürcü” olarak kayıtlara geçmişti. Ancak Muvahhid Zeki, 1927 yılında yayımladığı kitabında Murgul nahiyesinin Müslüman halkının Gürcüler olduğunu ancak Gürcülükten nefret ettiklerini belirtmişti.
Murgul kasabası yeni bir yerleşim yeri olup, tarihi bir yapı ya da kalıntıya sahip değildir. Ancak Murgul ilçesinde veya Murgul vadisindeki bazı köylerde tarihi öneme sahip birkaç yapı bulunmaktadır. Bunlardan bir tanesi, eski adı Korideti olan köydeki kilisedir. Bu kilise bugün ortadan kaybolmuş olup, içinde Yunanca yazılmış ünlü bir İncil saklanıyordu. Bu İncil’de çok ilginç Gürcüce notlar vardı. Kilisenin tam olarak nerede olduğu bilinmemektedir. Bir diğer tarihi yapı ise, Ereguna köyündeki harabe haldeki kilisedir. Bu kilise köyün merkezinde yer almakta olup, sadece yıkıntıları kalmıştır.
Murgul kasabasının güneyinde, Murgul Çayı’nın sol tarafında kayalık bir tepe üzerinde bir kale bulunmaktadır. Bu kalenin sadece bir kulesi vardır ve geriye sadece yıkıntıları kalmıştır.
Ayrıca, Muvahhid Zeki’nin 1927 yılında yayınladığı kitabında Murgul Çayı üzerinde kemerli bir köprünün harap olduğunu belirtmiştir. Bu köprü Murgul-Borçka yolunda olup, sadece yayalar tarafından kullanılmaktadır. Köprü yakın zamanda onarılmıştır ancak ne zaman inşa edildiği bilinmemektedir.
Şavşat
Şavşat, Karadeniz Bölgesi’nin doğusunda Artvin’e bağlı bir ilçe ve ilçenin merkezi olan küçük bir yerleşim yeridir. Şavşat ismi Gürcüce Şavşeti’den gelir ve Şavşat kasabası tarihi Şavşeti bölgesinin bir parçasıdır. Ancak Şavşeti bölgesinde daha önemli olan Satleli, Sinkoti, Tsihisdziri gibi yerler vardı. Bu nedenle Şavşat kasabasında tarihi bir yapı yoktur. Sadece Satleli (Söğütlü) mahallesinde eski bir kilise vardır.
Şavşat 2015 yılında Cittaslow kapsamına girerek Türkiye’nin sakin şehirleri arasına katıldı. Artvin’e 71 km uzaklıktadır. Hopa ise eski adı Hupati olan bir ilçe ve ilçenin merkezidir. Hopa’da iki kilisenin var olduğu bilinmektedir. Bunlardan biri Toliuça’da (Lazca “Kara gözlü”) bulunan Hupati Kilisesi’dir. Bu kilise bugün kaybolmuştur ve içinde Yunanca yazılmış ünlü bir İncil vardı. Bu İncil’de Gürcüce notlar da bulunmaktaydı. Kilisenin yeri bilinmemektedir. Diğer kilise ise Nadirati’de bulunan büyük bir kilisedir. Bu kilise de bugün yıkıntı halindedir ve yerini belirlemek mümkün değildir.
Hopa’da ayrıca sağlam bir kale de bulunmaktadır. Bu kale IV. Bagrat’ın (1027-1072) kuşattığı Hupati Kalesi’dir. Kale Hopa Deresi’nin denize döküldüğü yerde, derenin sağ tarafında bir tepede yer almaktadır.
Hopa ilçesinde tarihi yapılar sadece kent merkezinde değil, kentin dışında da bulunmaktadır. Esenkıyı (Azlağa) ve Çamlı (Makriali) köylerindeki kiliseler, Yeşilköy (Pançoli)'deki Ciha Kalesi bunlara örnektir.
İlçede Laz mimarisi izleri taşıyan tarihi camiler de vardır. Aşağı Sundura Camisi (19. yy), Esenkıyı Yukarı Camisi (1850), Orta Hopa Camisi (19. yy) ve Sugören Köyü Camisi (1866) bu camilerden bazılarıdır.
Yusufeli
Yusufeli, Artvin’in güneybatısında, Çoruh Nehri ve Barhal Çayı’nın birleştiği bir vadide yer alan bir ilçedir. Erzurum-Artvin karayolu ile ulaşılabilen ilçe, denizden 560 m yüksekliktedir. İlçenin yüzölçümü 2327 km² olup, doğu-batı doğrultusunda uzanan dağlar ve vadiler ile çevrilidir. Yusufeli Barajının yapılmasıyla ilçe 2022 yılında bu yana yeni yerleşim yerine taşınmıştır. İlçede tarım, hayvancılık ve gurbetçilik yaygındır. Sanayi tesisi ve istihdam yaratacak sektör bulunmamaktadır. İlçenin en meşhur yemeği cağ kebabıdır.
İlçede halk müziği ve halk oyunları kültürü de gelişmiştir. Horon, bar oyunları ve Artvin (Ahıska) Kafkas dansları ilçede oynanan oyunlardandır. Tulum, zurna, asma davul, saz ve akordeon ise ilçede kullanılan müzik aletleridir.
Kemalpaşa
Kemalpaşa, Artvin’in Hopa ilçesine bağlı bir belde iken, 1987 yılında belde, 2017 yılında ise ilçe olmuştur. Kemalpaşa, Karadeniz kıyısında, Gürcistan sınırına yakın bir konumda bulunur. İlçenin eski adı Makriali’dir ve bu adın Yunancada “uzun yalı” anlamına gelen Makrigialos’tan geldiği düşünülmektedir. Ancak bu adın Gürcüce ya da Megrelce bir kökeni de olabilir. Ruslar 1886 yılında bölgeyi işgal ettiklerinde Makrial (Макриал) olarak kaydetmişlerdir.
İlçede Lazlar yaşamaktadır ve Lazca ismi Noğedi’dir (ნოღედი). Bu isim “çarşı” demektir ve ilçenin toplu bir yerleşim yeri olduğunu gösterir. Ayrıca Pazar ilçesinde Noğadiha ya da Noğadiya adlı bir köyün de olduğu bilinmektedir.
İlçenin adı 1928’den önce Kemalpaşa olarak değiştirilmiştir. Bu tarihte yayımlanan Son Teşkilât-ı Mülkiyede Köylerimizin Adları adlı kitapta hem Makriyal hem de Kemalpaşa olarak geçmektedir.
İlçede en önemli tarihi yapı, Makriali Kilisesi’dir. Bu kilise tek nefli olup duvar resimleriyle süslenmiştir. Ancak duvar resimlerinin sadece izleri kalmıştır. Kilisenin batısında deniz feneri işlevi gören bir yapı daha vardır. Gürcü Kralı V. Bagrat ile Trabzon İmparatorluğu prensesi Anna bu kilisede evlenmişlerdir. İlçede başka bir kilisenin daha olduğu ancak yerinin bilinmediği söylenmektedir.
Arhavi
Arhavi, Artvin iline bağlı bir ilçedir. 2022 yılında nüfusu 21.520 kişi olan Arhavi, Artvin’in en büyük dördüncü ilçesidir. Arhavi’nin şehir nüfusu Türkiye’de 301, Artvin’de ise Artvin ve Hopa’dan sonra üçüncü sıradadır. Arhavi halkının çoğunluğu Laz kökenlidir.
Arhavi, Karadeniz kıyısında yer alır. İlçenin arazisi dağlık ve engebelidir. İlçe merkezi tek düz alanda kurulmuştur. İlçenin yüzölçümü 314 km², sahil uzunluğu ise 9.69 km’dir. İlçenin en önemli su kaynağı Kapisre Deresi’dir.
Arhavi, her yıl düzenlenen Arhavi Kültür ve Sanat Festivali ile tanınır.
Etimoloji Arhavi isminin nereden geldiği kesin olarak bilinmemektedir. Eski Tzan dillerinden birine dayandığı düşünülmektedir.
Roma İmparatorluğu’nun Kapadokya Valisi Arrianus, “Periplus Ponti Euxini” (Karadeniz Seyahati) adlı kitabında Ἄρχαβίς (Arxavís) ya da Ἀρχαβές (Arxavés) adlı bir ırmağı anlatmıştır. Osmanlı zamanında Arxavés, Arxave şeklinde kullanılmıştır. Arhavi’nin coğrafi yapısı Kavak deresi ve onun kolları olan Şahinkaya, Agara, Balıklı, Çifteköprü ve Lome derelerinin oluşturduğu vadilerle şekillenmiştir. Kavak deresi ve kolları aynı zamanda ilçenin ana ulaşım yollarını oluşturur.
Arhavi’nin güneyinde Doğu Karadeniz Dağları yükselir. Bu dağlar 3000 metreye kadar ulaşır. Dağların arasında çok sayıda yayla vardır. Bunlardan bazıları Agara, Soğuksu, Şenyurt, Yazlık, Pınarlık, Akıncılar, Güneşli, Mete, Aydınlı yaylalarıdır. Buzulların etkisiyle oluşmuş birçok göl de bu bölgede bulunur. Bunların arasında Gadit, Sarıgöl, Alacal, Büyükagara, Küçükagara ve Karagöller sayılabilir.
Arhavi, Artvin’in tarihi ve doğal güzellikleriyle dolu en ilgi çekici ve en çok ziyaret edilen ilçelerinden biridir. Doğal güzelliklerinin yanı sıra lezzetli yemekleriyle de birçok kişinin beğenisini kazanan Arhavi, Karadeniz turuna çıkanların mutlaka uğraması gereken bir yerdir. Arhavi’de Kamilet ve Derecik olmak üzere iki adet vadi vardır. İlçe genellikle dağlık bir araziye sahiptir ve yerleşim alanları düz olan bölgelerdedir.
Arhavi, hem tarihi hem de doğal güzellikleriyle zengin bir ilçedir. Arhavi’ye geldiğinizde görmeniz gereken yerlerden bazıları şunlardır: Özgürlük Anıtı, Ciha Dağı ve Kalesi, Ortacalar Merkez Camii, Ortacalar Çifte Kemer Köprüsü, Mençura Şelalesi. Bu yerler hem tarihi öneme sahip hem de yapısal özellikleriyle dikkat çekicidir.
Hopa
Hopa, Artvin’in Karadeniz Bölgesi’nde, Gürcistan sınırına yakın bir ilçe ve ilçenin merkezidir. Hopa Limanı ile önemli bir liman kenti olan Hopa, Sarp Sınır Kapısı’na 20 km uzaklıktadır.
Hopa ilçesi, Kemalpaşa, Borçka, Murgul, Arhavi ve Karadeniz ile komşudur. Hopa’nın nüfusunu Lazlar, Hemşinliler ve Rize göçmenleri oluşturur. Hopa’nın adı eski çağlardan beri değişmemiş olup, Anaxoupê olarak da bilinirdi. Bu adın kaynağı ve anlamı bilinmemektedir. İttihat ve Terakki yönetimi tarafından 1916’da Cihadiye olarak değiştirilmeye çalışılmış ancak bu ad tutmamıştır. Hopa’nın Lazca adı Noğedi’dir (ნოღედი) ve “çarşı” anlamına gelir. Bu ad, ilçenin toplu bir yerleşim yeri olduğunu gösterir. Pazar ilçesinde de Noğadiha ya da Noğadiya adlı bir köy vardır.
Hopa’da tarihi yapılar hem kent merkezinde hem de kentin dışında bulunmaktadır. Kent merkezinde Hupati Kalesi ve Hupati Kilisesi bulunmaktaydı. Hupati Kalesi, Gürcü Kralı IV. Bagrat tarafından kuşatılmıştı. Kale bugün Hopa Deresi’nin denize döküldüğü yerde durmaktadır. Hupati Kilisesi ise Toliuça’da (Lazca “Kara gözlü”) yer alıyordu. Bu kilise kaybolmuştur ve içinde Yunanca yazılmış ünlü bir İncil vardı. Bu İncil’de Gürcüce notlar da bulunmaktaydı. Kentin dışında Esenkıyı (Azlağa) ve Çamlı (Makriali) köylerindeki kiliseler, Yeşilköy (Pançoli)'deki Ciha Kalesi gibi tarihi yapılar vardır.
İlçede Laz mimarisi etkisi görülen tarihi camiler de mevcuttur. Aşağı Sundura Camisi (19. yy), Esenkıyı Yukarı Camisi (1850), Orta Hopa Camisi (19. yy) ve Sugören Köyü Camisi (1866) bu camilerden bazılarıdır.
Artvin Türkiye'nin güzel şehirlrinden birididr. Merkezin olduğu kadar ilçlerinde kültürel ve tarihsel dokusu zengindir. Artvin'de en huzurlu ve güvenli ilçeleri sorusuna gelecek olursak. Bunun pek çok etmeni vardır. Açıklanan Doğal afet riski ve asayiş raporları bakımından bakımından Artvin'in en huzurlu ve güvenli ilçeleri bu unsurlar göz önüne alındığında Murgul, Şavşat ilçeleri ön plana çıkmaktadır. Tabi bu sonuç Artvin'in diğer tüm ilçeleri güvensiz anlamına gelmez. Artvin'in tüm ilçeleri birbirinden güzel kültür, tarih ve doğal güzelliklere sahiptir.
