Dünya bilim camiasında DNA onarımı ve biyolojik saat alanlarındaki devrim niteliğindeki çalışmalarıyla tanınan ve Nobel Kimya Ödülü'ne layık görülen ilk Türk bilim insanı Dr. Aziz Sancar, yeni bir araştırmayla gündemde. Sancar'ın bu son çalışması, bilimsel ilerlemenin sınırlarını bir kez daha zorluyor.
Dr. Aziz Sancar, Nobel Kimya Ödülü'nü kazanan ilk Türk bilim adamıdır. Mardin’in Savur ilçesinde doğmuş olan Sancar, köken olarak Oğuz Türkleri’nin Hasi kolundandır. Ailesi tarihsel olarak Horasan'dan Mardin'e göç etmiştir. BBC'ye verdiği bir röportajda kendisini net bir şekilde Türk olarak tanımlamış, Arap veya Kürt olmadığını belirtmiştir. Ayrıca, Arapça veya Kürtçe konuşmadığını da ifade etmiştir. DNA onarımı alanındaki önemli çalışmalarıyla bilim dünyasında saygın bir yere sahip olan Dr. Sancar, ABD'de Kuzey Karolina Üniversitesi'nde biyokimya ve biyofizik bölümünde profesör olarak görev yapmaktadır.
Aziz Sancar'ın Yaptığı Çalışmalar Nelerdir?
Dr. Aziz Sancar, DNA onarımı ve biyolojik saat mekanizmaları üzerine yaptığı çalışmalarla bilim dünyasında önemli katkılar sağlamıştır. Bunlardan bazıları şunlardır:
- Maxicell yöntemini geliştirdi. Bu yöntem, bakteri DNA’sını yok ederek, hangi genin hangi proteinleri kodladığını belirlemeye yarar.
- Fotoliyaz enziminin klonlamasını gerçekleştirdi ve bu enzimi genetik mühendislik ile bakterilerde yüksek oranlarda üretti. Fotoliyaz, ultraviyole ışınlarından zarar gören DNA’yı onarır.
- Nükleotit kesim onarımı (NER) mekanizmasını keşfetti. Bu süreç, DNA’daki hasarları tanıyarak, onları keser ve çıkarır.
- Excision nuclease enzimini buldu. Bu enzim, NER sürecinde hasarlı DNA parçalarını ayıklamak için çalışan bir enzim kompleksidir.
- Biyolojik saat alanında, kriptokrom adlı proteinin fotoreseptör olarak işlev gördüğünü ve ışığa duyarlı olduğunu ortaya koydu. Kriptokrom proteininin hayvanlar ve insanlar için uyku-uyanıklık döngüsünde kritik bir rol oynadığı anlaşılmıştır.
Dr. Sancar'ın çalışmaları, DNA onarım süreçlerinin biyokimyasal olarak nasıl işlediğinin anlaşılmasındaki öncü yaklaşımları ile bilinir. Bu çalışmalar, kanser tedavisi ve yaşlanma sürecinin daha iyi anlaşılmasında da kritik öneme sahiptir.
Aziz Sancar Hangi Ödülleri Kazandı?
Dr. Aziz Sancar, Nobel Kimya Ödülü'nü kazanan ilk Türk bilim insanı olup, DNA onarımı ve biyolojik saat konularındaki çalışmalarıyla uluslararası alanda tanınmıştır ve pek çok prestijli ödüle layık görülmüştür. Aldığı bazı ödüller şunlardır:
- 1984: ABD Ulusal Bilim Vakfı (National Science Foundation) Genç Araştırmacı Ödülü
- 1990: Amerikan Fotobiyoloji Derneği (American Society for Photobiology) Ödülü
- 1995: ABD Ulusal Sağlık Enstitüsü (National Institutes of Health) Ödülü
- 1997: TÜBİTAK Bilim Ödülü
- 2015: Nobel Kimya Ödülü
Bu ödüller, Aziz Sancar'ın bilim dünyasında yaptığı katkıların önemini ve değerini göstermektedir.
